Józefosław – dawniej Ludwigsburg

Tereny obecnego Józefosławia zostały zasiedlone na początku XIX w. Po 3. rozbiorze Polski w roku 1795 Piaseczno i okolice znalazły się w granicach zaboru pruskiego ze stolicą w Warszawie. Był to wówczas najbardziej wysunięty na wschód obszar Prus, graniczący z Cesarstwem Rosyjskim na linii Wisły. Władze pruskie podjęły niezwłocznie akcję kolonizacyjną zajętych ziem. Pierwsi osadnicy niemieccy pojawili się na terenie dzisiejszego Józefosławia w roku 1802. Były to rodziny pochodzące z Księstwa Wirtembergii w Szwabii. Zgodnie z powszechnym zwyczajem osadnicy przenosząc się na nowe terytorium nadawali zakładanym miejscowościom nazwy ze swojej ojczyzny. Nowej osadzie nadano nazwę LUDWIGSBURG. Wyznaczono 3 główne ulice (odpowiadające dzisiejszym ul. Wilanowskiej, Ogrodowej i Osiedlowej) oraz 13 dużych i 9 małych gospodarstw. Podobne osady powstały w Starej i Nowej Iwicznej (Alt i Neu Ilvesheim).

W roku 1820, gdy teren ten był już częścią zaboru rosyjskiego (tzw. Kongresówki) zmieniono nazwę kolonii na Józefosław, podobno na cześć ks. Józefa Poniatowskiego.

Duża część przybyłych osadników szybko rezygnowała, zrażona trudnościami na nieznanym terenie. Jednak wiele rodzin pozostało i z pokolenia na pokolenia mieszkało tu aż do roku 1944. W starych dokumentach i wspomnieniach wieloletnich mieszkańców Józefosławia pojawiają się nazwiska Ebinger, Bischof, Scheier, Mauer, Schierle, Eberle, Gerber, Stahl, Janke, Leibbrand, Streker, Schlenker, Klotz czy Hoenning.

Ścieżka historyczna wskazuje domy, które pozostały po pierwszych osadnikach do dnia dzisiejszego.

Mapa Józefosławia z 1931 roku z istniejącymi do dziś poniemieckimi domami

Historyczne domy poniemieckie

ul. Wilanowska 1

Dom oraz budynek gospodarczy wybudowany w II połowie XIX wieku. Stanowił serce wielohektarowego gospodarstwa rolnego. Dawniej na posesji znajdowały się jeszcze stodoła oraz obora. Do II wojny światowej zamieszkiwany przez potomków osadników niemieckich. Obecnie szkółka roślin ozdobnych Acrocona.

ul. Wilanowska 7

Dom oraz zabudowania gospodarcze wybudowane najprawdopodobniej na początku XX wieku. Do II wojny światowej zamieszkiwany przez potomków osadników niemieckich.

ul. Ogrodowa 15

Dom wybudowany na początku XX wieku, do dziś zachował oryginalną bryłę oraz częściowo stolarkę okienną. W latach powojennych na ul. Ogrodowej istniały jeszcze 3 identyczne budynki. W skład gospodarstwa wchodziły dodatkowo stodoła, obora oraz kuźnia. Do II wojny światowej zamieszkiwany przez potomków osadników niemieckich – rodzinę Scheier.

 ul. Osiedlowa 65

Dom wybudowany na początku XX wieku, zachował oryginalną bryłę oraz elementy kute. Na podwórzu zachowane oryginalne zabudowania gospodarcze oraz ziemna piwnica. W czasie okupacji w domu znajdował się posterunek niemiecki oraz radiostacja. Kapliczka przy domu wystawiona przez mieszkańców w latach 60. XX wieku.

ul. Działkowa 54

Drewniany dom wybudowany najprawdopodobniej pod koniec XIX w. Zachował do dziś oryginalny układ pomieszczeń oraz elewację. Do II wojny światowej zamieszkiwany przez potomków osadników niemieckich – rodzinę Mauer. Obecnie ośrodek jeździecki – Stajnia Aldragho.

Opisy domów przygotowano na podstawie informacji ustnych wieloletnich mieszkańców Józefosławia.

Historyczne domy polskie

Przed II wojną światową w Józefosławiu istniały także domy polskie, do dziś zachowały się dwa z nich:

ul. Wilanowska 12

Dom wybudowany w latach 30. XX wieku przez rodzinę Jankowskich – jako jeden z nielicznych domów polskich w osadzie Józefosław przed II wojną światową. Dom do dziś pozostaje własnością potomków rodziny.

ul. Osiedlowa 17

Dom wybudowany w późnych latach 30. XX wieku przez rodzinę Ochyńskich. Istnieje pozwolenie na budowę z roku 1936 zatwierdzające projekt. W latach 70. XX wieku dom został znacznie przebudowany i obecnie odbiega od oryginalnego projektu.

Dom Ochyńskich z lat 70. przed przebudową

Składamy serdeczne podziękowania mieszkańcom Józefosławia, którzy zaangażowali się w nasz projekt. Szczególne podziękowania kierujemy do Pana Wojciecha Makulskiego (mieszkańca Kierszka), który okazał się  prawdziwą kopalnią wiedzy na temat historii naszej miejscowości.
Informacje o historii Józefosławia na podstawie książki Ewy i Włodzimierza Bagieńskich „Drugie szkice z dziejów Piaseczna” oraz materiałów przekazanych przez panią Renatę Maczubską, potomkinię rodziny Ebinger – pierwszych osadników w Józefosławiu w XIX wieku. Opisy domów przygotowano na podstawie informacji ustnych wieloletnich mieszkańców Józefosławia.

Stare mapy Józefosławia

Poniższe mapy przedstawiają osadę Józefosław w różnych okresach historii. W zależności od czasów są w języku niemieckim, rosyjskim oraz polskim pokazując skomplikowaną historię tych terenów.

fragment mapy Ludwigrod

fragment mapy z czasów zaboru rosyjskiego

mapa w języku niemieckim z XIX wieku

mapa Józefosławia 1821

mapa Józefosławia 1931

mapa Nowogeorgijewssk-Segrshe-Warschau

Źródło: AGAD = Archiwum Główne Akt Dawnych

Ciekawostka

W ramach projektu otrzymaliśmy od pani Renaty Maczubskiej ogłoszenie prasowe z Dziennika Powszechnego z  1835 roku dotyczącego regulacji hipotek gruntów w Józefosławiu. Dzięki temu ogłoszeniu znamy nazwiska ówczesnych mieszkańców (kolonistów niemieckich).

Dziennik Powszechny Nr. 112 z 1835

Projekt „Ścieżka historyczna Józefosław” został zrealizowany w ramach programu Centrum Kultury w Piasecznie „Inicjatywy Lokalne 2017” przez Stowarzyszenie ,,Pomysł na Józefosławˮ we współpracy z Biblioteką Publiczną w Piasecznie – filia w Józefosławiu oraz Stowarzyszeniem „Ciąg Dalszy Nastąpi”.