W ramach wydarzenia “Parapetówka 2.0”, czyli pierwszej rocznicy otwarcia naszej nowej Biblioteki Głównej, prezentujemy wystawę ilustracji Bohdana Butenki. Otwarcie wystawy odbyło się podczas zjazdu bibliotekarzy “BiblioLAB Piaseczno” 15 października 2020 roku. Dzień wcześniej przypadła pierwsza rocznica śmierci artysty. Wystawa potrwa do 15 listopada.
Wystawa „35 maja i później… Bohdan Butenko pinxit” została zorganizowana w Muzeum Książki Dziecięcej Biblioteki Publicznej m.st. Warszawy z okazji jubileuszu Artysty w roku 2011. Od tamtej pory była wielokrotnie uzupełniana o nowe tytuły.
Kuratorka wystawy Ewa Gruda, ówczesna kierowniczka Muzeum, skupiła się na twórczości Bohdana Butenki kierowanej do czytelnika dziecięcego. Wybrany materiał ikonograficzny pokazuje drogę twórczą Artysty, jak również bardzo ważny aspekt jego twórczości – dialogi tekstów i obrazów. Bohdan Butenko często podkreślał w wywiadach, że z autorem ilustrowanej książki oraz z jej czytelnikiem prowadzi nieustanny dialog. Jego ilustracje nie ograniczają się zatem do towarzyszenia tekstowi, lecz zawsze dynamicznie z nim korespondują: komentują, uzupełniają, czasami nawet zaprzeczają. Na wystawie znajdziemy, oprócz obrazów i tekstów, także krótkie wypowiedzi Ilustratora na temat własnej sztuki. Jedna z nich to: ”Słowa są tą siłą, która uruchamia wyobraźnię”.
Wystawa „35 maja i później… Bohdan Butenko pinxit” cieszy się dużą popularnością. Gościła w kilkunastu dużych miastach w Polsce oraz w dwóch stolicach europejskich: w Rzymie i w Bratysławie. Ekspozycji towarzyszyły, za życia Artysty, prowadzone przez niego warsztaty plastyczne z dziećmi oraz spotkania z czytelnikami dorosłymi.
Bohdan Butenko (1931–2019), mistrz polskiej ilustracji, ukończył Akademię Sztuk Plastycznych w Warszawie. Tuż po dyplomie w pracowni Jana Marcina Szancera (1955) został redaktorem artystycznym w wydawnictwie Nasza Księgarnia. Tutaj w roku 1956 powstały jego pierwsze książki: Pan Maluśkiewicz i wieloryb Juliana Tuwima oraz 35 maja Ericha Kästnera. Od tego czasu pojawiło się na polskim rynku około 250 tytułów w jego opracowaniu, opatrzonych często magiczną sygnaturą Butenko pinxit. Wiele z nich przetłumaczono i wydano za granicą.
Od początku kariery artystycznej twórczość Bohdana Butenki cechowała duża różnorodność. Oprócz ilustrowania i projektowania książek artysta zajmował się również plakatem, opracowaniem typograficznym encyklopedii, scenografią teatralną, estradową i telewizyjną, tworzył ilustracje i layouty do czasopism i programów teatralnych, projekty scenograficzne do filmów animowanych, a także pocztówki, znaczki pocztowe, logotypy. Mniej znane w Polsce są jego akwarelowe pejzaże.
Bohdan Butenko jest twórcą komiksowych postaci – Gapiszona i Kwapiszona (teksty własne), Gucia i Cezara (tekst: Krystyna Boglar), panny Kreseczki i pana Motorka (tekst: Wanda Chotomska). Gapiszon rozpoczął swój żywot jako bohater pierwszego polskiego programu animowanego (1958), zaś pozostali bohaterowie pojawili się najpierw w czasopismach dla dzieci, a następnie w książkach, w teatrze i w filmach animowanych. Dla dzieci artysta zilustrował i opracował graficznie książki znanych autorów, m.in. Jana Brzechwy, Juliana Tuwima, Wandy Chotomskiej, Joanny Kulmowej, Joanny Papuzińskiej, Wiktora Woroszylskiego, Edmunda Niziurskiego, Ericha Kästnera, Edwarda Leara. Dla dorosłych – prozę Bohumila Hrabala, poezje Adama Asnyka, Tadeusza Kubiaka i wiele innych publikacji, w tym… książkę telefoniczną. Tworzył oprawę plastyczną Kabaretu Starszych Panów, Kabaretu Moralnego Niepokoju, koncertów Jacques’a Brela czy Skaldów. Wykonał plakaty do wielu znanych filmów, jak: Kobieta i mężczyzna, W pełnym słońcu, Milion lat przed naszą erą, a dla dzieci – I ty zostaniesz Indianinem, Mniejszy szuka dużego, Przygody misia Yogi.
Mimo tak różnorodnej aktywności twórczej był Bohdan Butenko przede wszystkim wybitnym artystą książki – zarówno ilustratorem gotowych tekstów, jak i twórcą książek autorskich, w których tekst i obraz dopełniają się i wzajemnie przenikają, tworząc spójną artystycznie całość. Jako tzw. architekt książki stosował konsekwentnie zasadę opracowania całościowego, w którym wszystkie elementy: okładki, wyklejki, strona przedtytułowa i tytułowa, strona redakcyjna, otwarcia i zamknięcia rozdziałów, a wreszcie towarzyszące tekstowi ilustracje są starannie podporządkowane projektowi. Ważną rolę w opracowaniach tego twórcy odgrywało zawsze liternictwo, niekiedy odręczne, stylizowane na dziecięce bazgroły (Cyryl, gdzie jesteś? Woroszylskiego, 35 maja Kӓstnera). Brawurowo niestarannej, rozpoznawalnej kresce mistrza Butenki towarzyszą często obrazowe cytaty z innych dzieł, służące m.in. podkreśleniu komizmu. W książkach o charakterze popularnonaukowym (opracowania tekstów Elwiry Milewskiej i Włodzimierza Zonna) i w fotokomiksach (cykl o przygodach Kwapiszona) artysta wielokrotnie posługiwał się kolażem.
W Polsce książki zilustrowane przez Bohdana Butenkę otrzymały takie tytuły, jak: Najpiękniejsza Książka Roku (Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek), Książka Roku (Polskiej Sekcji IBBY), Bestseller-ek (Wrocławskich Promocji Dobrych Książek) czy Dziecięcy Bestseller Roku „Dong” (Fundacji Świat Dziecka). Zostały także wielokrotnie wpisane na Listę Skarbów Muzeum Książki Dziecięcej w Warszawie, a nowa edycja książki Pan Maluśkiewicz i wieloryb z 2008 roku – na Listę Białych Kruków Internationale Jugendbibliothek. Otrzymały również wiele prestiżowych nagród za granicą, m.in. w Lipsku, Mediolanie, Padwie i we Frankfurcie nad Menem.
Wystawy indywidualne zorganizowane za życia Artysty: Paryż (1964, 1966, 1992), Bratysława (1966, 2015), Budapeszt (1967, 1994), Tokio (1975, 2010), Sztokholm (1989), Berlin Zachodni (1989), Kopenhaga (1990), Praha (1991), Baltimore (1993), Warszawa (1999, 2011, 2014, 2016), Oświęcim (2000, 2012), Suwałki (2001, 2014), Poznań (2001, 2004, 2011), Szczecin (2003), Sopot (2003), Lublin (2010, 2017), Gdańsk (2010, 2016), Jelenia Góra (2011), Katowice (2012, 2016), Bielsko-Biała (2012), Łódź (2012, 2015), Rzym (2013), Kraków (2013, 2016), Wałbrzych (2013), Wrocław (2016), Zielona Góra (2018), Elbląg (2019).
Autor tekstu: Ewa Gruda, kuratorka wystawy
Projekt jest realizowany w ramach programu 2.1 E-usługi, Poddziałanie 2.1.1 E-usługi dla Mazowsza, typ projektów Informatyzacja bibliotek, w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego 2014-2020.
